پاورپوینت بررسی تاریخچه و پیشینه موزه درایران و جهان
 
بخشی از مطلب
 
مجموعه سازی برای انسان امری فطری است وذوق وسلیقه درگردآوری آن بی شك همواره همراه اوبوده است.
دردوران نوسنگی،انسان مجموعه هایی ازصدف گوش ماهی، سنگ ریزه واستخوان جانوران راگردآوری وازآن برای
تزئینات استفاده می نمود.درعهد باستان اشیاء گرانبهاء ونفیس كه كلاً جنبه نذری داشت برای برآوردن نیازها
دردرون زیارتگاهها ومعابد گردآوری میشد.درپایان سده چهارم وآغازسده سوم پیش از میلاد كه مصرپایگاه فرهنگ
وهنریونان گردید، بطلیموس اول ازسرداران اسكندمقدونی به اعتلای فرهنگ وهنریونان همت گماشت وتوجه
برجسته ترین دانشمندان یونانی، آسیای صغیروپاره ای ازكشورهای دورونزدیك به مصرجلب شد. بطلیموس
دركناركاخ مسكونی خوددرشهراسكندریه جایی رابه نام موزه مشتمل بریك دانشگاه بزرگ ، كتابخانه،آزمایشگاه
،رصدخانه،وباغ گیاهان وجانوران تأسیس كرد،ولی پس از بطلیموس این فكردنبال نشد.افراد عادی یونان هرچندكه
خوداشیاء هنری گرانقیمت راجمع آوری نمیكردند،موقعیت دیدن آنها را داشتند،زیرا درپرستشگاههای یونان اشیاء
نفیسی به جهت ارزش معنوی آنها گردآوری میشدومردمی كه برای نیایش باین اماكن میرفتندازدیدن آنها بهره
مند می شدند. استفاده ازآثارهنری درروم باستان به نحودیگری بود. سرداران رومی نخبه غنایمی را كه طی جنگها
بدست می آوردند، درشهرروم درپاركها وحمامها وسایر اماكن عمومی به نمایش می گذاردند وعامه مردم می
توانستند ازآنهادیدن كنند.
درقرون وسطی درغرب وشرق به علت فقدان نظام مالی وبانكی صحیح،ثروتمند بودن بامالكیت اشیاگران قیمت
وممتازمترادف بود،زیراثروتمندان وصاحبان سرمایهها با خرید و گردآوری آثارهنری ونایاب نقدینه های
خودراازخطرهای متعددنجات می دادند.علاوه برآن،اماكن مذهبی نیزدرمشرق زمین وبخصوص كلیساهای مسیحی
درمغرب زمین دارای انواع مختلف اشیا نادر از قبیل جواهرات و زیورها ،سلاحهای جنگی مزین به سنگهای گرانبها
و پارچه های نفیس بودند.ومجموعه هافقط درموقعیت های استثنایی به تماشاگذاشته میشد.
دردوره رنسانس ازقرن 14 تا 16 م به سبب دگرگونیهای اساسی وتحولات فكری كه در جوامع اروپایی
پدیدآمد،صاحبان مجموعه هادیگربه مجموعه خودفقط به چشم سرمایه مالی نگاه نمی كردند،بلكه به ارزش هنری
وفرهنگی آنهانیزپی بردندوبدین جهت مجموعهها از مخفیگاهها درآمده به درون تالارنمایش منتقل شدند. برخی
ازمجموعه داران نیزباالهام از موز، گالریهای خودراموزه نامیدندازآن پس واژه موزه دردوره رنسانس درباره مجموعه
های هنری متداول گشت.
گشوده شدن مجموعه های خصوصی به روی مردم در سده 17 و 18 م،رنسانس وسپس انقلاب صنعتی
درانگلستان واروپای غربی افكارجدیدوتأثیرات اساسی ای درزمینه های سیاسی، اقتصادی واجتماعی درغرب
پدیدآوردكه درپی آن لزوم بهره مندی كلیه افرادجامعه ازتمامی امتیازات ومزایای اجتماعی احساس شد.لذادراین
ایام مجموعه های خصوصی بانام موزه در اختیار عموم افرادجامعه قرارگرفت.درسال 1683 م موزه
آشمولین) Ashmolean (نخستین موزه ملی برمبنای یك مجموعه خصوصی درشهرآكسفوردانگلستان گشایش
یافت.
درسال 1750 م دركاخ لوكزامبورگ درشهرپاریس بخشی از مجموعه سلطنتی درمعرض بازدید مردم قرارگرفت
ودرنخستین سال انقلاب كبیر فرانسه موزه هنرهای لوور) louvre ( افتتاح گردید.سده های نوزدهم وبیستم میلادی
شاهدتحولات اساسی وبنیادی واستقبال شدید مردم ازموزه هاست.ازابتدای سده نوزدهم به موزه ونقش سازنده آن
درجوامع مختلف پی برده شدوموزه های گوناگون درنقاط مختلف جهان فعالیت خود را آغازنمودند.پس از جنگ
جهانی دوم ) 1939-1945 م( تحولات سیاسی ،اقتصادی،اجتماعی وفرهنگی دراروپای غربی چهره موزه هارابكلی
دگرگون كرد.موزه ها بااشراف كامل به نقش آموزش خود درعصرارتباطات درصدد ارائه خدمات آموزش بیشترواشاعه
» كاربردی نمودن موزهها « فرهنگ درمحدوده گستردهتربرآمدند وبرنامه های جدیدی راطراحی كردند.این برنامه ها
( application of museums (نام گرفته است وموزه داران خودبه سوی مخاطبان موزه هاپیش می روند.
شكست سپاهیان ایران درزمان فتحعلی شاه قاجارازسپاهیان روس حادثه مهمی درتاریخ ایران محسوب می «
شود و ایرانیان براثراین جنگ متوجه شدندكه چه فاصله عظیمی بین ایران واروپاحداقل درفنون وعلوم
وجوددارد.عباس میرزانخستین ایرانی بودكه متوجه این فاصله شدوتلاش كردتاازطریق جذب مستشاراروپایی واعزام
دانشجوبه اروپا،علوم وفنون اروپایی رابه ایران بیاورد.
درنتیجه رفت آمد بین ایرانیان واروپائیان شروع شد.درزمان محمد شاه نیزعده ای برای تحصیل به فرانسه
وانگلستان فر ستاده شدندامیركبیرنیزدرثبت تمدن جدید درایران بسیارتلاش كرد.تاسیس مدرسه دارالفنون توسط
امیركبیرونشر علوم جدیددراین مدرسه نقش مهمی درآشنایی ایرانیان با مظاهرتمدن جدید داشت.در زمان
ناصرالدین شاه بسیاری ازدانش آموختگان دارالفنون به اروپا اعزام شدند.امیركبیردردوره صدارت خود تلاش كردكه
ناصرالدین شاه رابه اروپا بفرستدتاوی بامعارف وتمدن اروپایی آشنا شود،اقدامات یك جانبه مارسل وژان دیولافوآ
درخروج اشیاء باستانی ایران سبب بروزكدورت بین دربارایران ودولت فرانسه شد 3 )دولت فرانسه در
سال 1307 قمری 1889 م (درجهت رفع این كدورت،ازناصرالدین شاه دعوت كرد كه از نمایشگاه سال 1889 پاریس
دیدن كند.ناصرالدین شاه این دعوت راپذیرفت ودر همین سفر مقدمات عقدقراردادامتیاز حفاری فرانسویان درایران
فراهم شد. 4
ناصرالدین شاه با هدف آشنایی با ملل اروپا سه بار ازجمله درسال 1295 و 1306 ه.ق به اروپا سفركردودر همین
سفرها با موزه های اروپا آشنا شد.ناصرالدین شاه بعداز باز گشت به ایران ازسفراول در سال 1290 ه.ق تصمیم
گرفت كه در ارگ سلطنتی موزه ای ایجاد كند. او در آغاز یكی ازتا لارهای وسیع امارت خروجی باغ گلستان را
كه بنای آن بین شمس العماره در گوشه شرقی باغ قرار داشت به موزه اختصاص دادواین موزه را باید نخستین
موزه سلطنتی ودولتی ایران دانست- وآن را موزه همایونی نامید. 5 اما به نظر می رسید كه این موزه در مقایسه با
موزه های اروپایی چندان مورد رضایت ناصرالدین شاه نبود.زیراكه تصمیم گرفت موزه جدیدی بسازد.در نتیجه
دستور داد تا امارت قدیمی سمت شمال باغ گلستان را خراب كردندوتالار موزه ،سرسرا،حوضخانه وملحقات دیگر
را ساختند وبنای موزه قدیم در سال 1296 ه.ق تخریب وبه استخربزرگی تبدیل شد.ساختمان موزه بنای جدید
درسال 1293 ه .ق به اتمام رسید.این ساختمان جدید كه به نام تالارسلام یا تالارتاج گذاری نیزمشهوراست ،
درضلع شمال غربی باغ گلستان قرارداشت. درسال 1316 ه.ش بخش عمده ای ازآثاراین موزه بدستوررضاشاه به
خزانه بانك ملی انتقال یافت. 6 )دردوره مشورطه نام وزارت علوم به وزارت معارف تغییر یافت ودرسال 1328 ه.ق
مجلس شورا قانون اداری وزارت معارف واوقاف وصنایع مستظرفه را تصویب كرد. 7
این وزارتخانه درسال 1329 شمسی به وزارت فرهنگ تغییر نام دادودرهمین وزارتخانه بودكه اندیشه تأسیس
موزه موردتوجه قرارگرفت . )مرتضی قلی خان صنیع الدوله كه تحصیلات خودرادرآلمان به پایان رسانیده بوددرسال
1321 ه.ق به ایران بازگشت، اومردی بافرهنگ ودنیادیده بودوهمچنین اولین كسی بودكه درصدرمشروطیت به
فكرتأسیس دایره ای بنام عتیقات جهت سروسامان دادن به وضع اسفناك حفریات تجارتی وآنچه ازاین راه نصیب
دولت می شد افتاد.بالاخره درزمان وزارت مرتضی خان ممتازالملك وابراهیم حكیمی درسالهای 1295 و 1297
ه.ش اداره عتیقات یاباستان شناسی درساختمان قدیم اداره معارف درشمال مدرسه دارالفنون تأسیس شد.(
پهلوی اول و دوم:
درزمان رضاشاه وبعد ازخرید ساختمانهای عمارت مسعودیه برای وزارت معارف درسال 1304 ه.ش آثار موزه
ملی ازمحل خودبه تالارآینه عمارت مسعودیه منتقل شدند. درسال 1295 خورشیدی موزه ای بنام موزه ملی یا
موزه معارف توسط همین وزارتخانه بدستورمرتضی خان ممتازالملك درهمان ساختمان معارف تأسیس شد.
سرانجام فكر ساختن یك موزه درزمان وزارت علی اصغر حكمت جامه عمل بخودپوشید وبخشی ازاراضی میدان
مشق سابق واقع درضلع شرقی خیابان قوام السلطنه برای تأسیس موزه دراختیار وزارت معارف قرارگرفت و طرح
نقشه بنای موزه به كارشناسان فرانسوی واگذارشد ومعمارمشهورفرانسوی بنام آندره گدارمأمورتهیه نقشه ساختمان
شد. درسال 1313 نقشه موزه ملی ایران باستان آماده شدودراواخرسال 1315 ه.ش آثارواشیاء موزه ملی یا معارف
ازمحل ساختمان عمارت مسعودیه به موزه ایران باستان انتقال یافت وسرانجام پس ازچیدمان موزه همزمان با
جشن ازدواج محمدرضا پهلوی كه آن زمان ولیعهد بودافتتاح شد. پس ازآن موزه هفته ای سه روزبرای بازدید
عموم بازبودولی بعلت وقوع جنگ جهانی، برنامه موزه دچارآشفتگی شد تااینكه در 20 خرداد سال 1323 موزه
بطوررسمی افتتاح شد .
در سال ۱۳۳۵ موزه قزوین در كلاه فرنگی شاه طهماسب )بنای چهل ستون قزوین( برپا گردیده و در ادامه این
روند موزه چهل ستون اصفهان در كاخ چهل ستون افتتاح گردید ) ۱۳۳۷ ( موزه هنرهای تزئینی در سال ۱۳۳۸
بنیاد نهاده شد. موزه جواهرات سلطنتی در دیماه ۱۳۳۹ شمسی در طبقه زیرین ساختمان بانك ملی گشایش
یافت.
در سال ۱۳۴۱ موزه تبریز و گرگان و در سال ۱۳۴۵ موزه شوش و در سال ۱۳۴۶ موزه ارومیه افتتاح شدند كه
آثار موجود در این موزهها بیشتر جنبه تاریخی و مردمشناسی داشته است، موزه رشت در سال ۱۳۴۹ و موزه حمام
گنجعلی خان كرمان در سال ۱۳۵۰ تأسیس یافتند، موزه مجموعه فرهنگی آزادی در سال ۱۳۵۰ و موزه خانه صبا
در منزل مسكونی شادروان صبا در تاریخ ۲۱ / ۸ / ۵۲ تأسیس و افتتاح شد. از سال ۱۳۵۹ به بعد تغییرات وسیعتری
در زمینه توسعه و تكمیل و تجهیز موزههای ایران انجام گرفته است كه بعنوان مثال میتوان به موزههای مردم
شناسی هنرهای تزئینی، صبا در تهران، رشت، آبادان، شوش ، هفت تپه، قزوین، كاخ رودسر، دژ شاهپور در
خرمآباد و … بالاخره به موزه پارس در ارگ كریمخانی شیراز اشاره نمود.
سال ۱۳۵۵ اوج احداث بناهای موزهای در ایران بوده است در این سال انگیزه ایجاد بناهایی با عملكرد صرفاً موزه
عمومیت مییابد كه موزه هنرهای معاصر، فرش، فرهنگ سرای نیاوران حاصل آن میباشند.
همچنین بعد از ان هم میتوان به موزه های جنگ در دوره ی معاصر نیز اشاره كرد و....